Stresli bir durum karşısında rahatlamak için uygulamaya meyilli olduğumuz bazı baş etme stratejileri uyguladıktan sonra daha da kötü hissetmemize sebep olurken bazı sağlıklı baş etme yolları işlevsel bir şekilde daha iyi hissetmemize yardımcı olur. Amerikan Psikologlar Derneği’ne göre stresle baş etmek için uygulanan ve etkili olan stratejiler;
Egzersiz yapmak
Dua etmek
Farkındalık egzersizleri yapmak
Aile ve arkadaşlarla zaman geçirmek
Doğada vakit geçirmek
Yürüyüş yapmak olarak ifade edilmiştir.
Etkili olmayan stratejiler ise;
Kumar ya da şans oyunları oynamak
Alışveriş yapmak
Sigara içmek
İçki içmek
Video oyunları oynamak
İnternette vakit geçirmek
İki saatten daha fazla süreyle film ya da video tüketmek olarak belirtilmiştir.
Peki bu işe yarayan stratejilerle işe yaramayan stratejiler arasındaki temel fark nedir?
İşe yaramayan stratejiler dopamin salınımı yoluyla beynimize bir ödülün geleceğini vaat eder. Ancak bu stratejilerin uygulanmasının ardından gerçekten daha iyi hissetmek için ihtiyaç duyduğumuz serotonin, GABA ve oksitosin’in salınımında herhangi bir değişim gerçekleşmez. Çünkü, uyguladığımız strateji, içinde bulunduğumuz stresli durumu yatıştıracak niteliklere sahip değildir.
Diğer yandan işe yarayan stratejilerde bir ödül vaadi yerine duygu durumunun iyileşmesi ve iyilik halinin artması, rahatlama durumu mevcuttur. Bu, işe yarayan stratejilerin serotonin, GABA ve oksitosin salınımını arttırmasıyla ilişkilidir. Aynı zamanda işe yarayan stratejiler stres karşısında verdiğimiz savaş-kaç tepsinin düzenlenmesini sağlamaktadır. Örneğin, dua ettiğinizde, nefes egzersizleri yaptığınızda kalp atışınız normal seviyeye düşer ve rahatlık duygusu hissedersiniz.
Bu nedenle, keyfimiz yerindeyken zevk aldığımız ve ödülle ilişkilendirdiğimiz bazı davranışları ve stratejileri, stresle karşılaştığımızda aynı şekilde uygulamanın bize yardımcı olamayabileceğini fark etmek (ve hatta bağımlılıkla sonuçlanabileceğini bilmek) ve bize güvende ve sakin hissettirecek başa çıkma yöntemlerine yönelmek, birçok durumda daha fazla yardımcı olabilir.
Uzm. Psk. Duygu ÇANKAYA ÇADIRCIOĞLU
Kaynak
https://www.apa.org/monitor/2015/12/pc
Comments